Maxima tot misschien 20 graden en volop zon! Na de winterkou van vorige week volgde een spectaculaire weersomslag die leidt tot een lente-explosie in de natuur. Zo zijn de eerste citroenvlinder, dagpauwoog, wespenkoningin, grutto, veldleeuwerik, bloeiend speenkruid, klein hoefblad, zwarte els, en maarts viooltje nu al waargenomen. Ook neemt de kans op hooikoorts door de els fors toe!
Van een intense winterweek naar intens genieten van de ontluikende lente. We kunnen ons al bijna niet meer voorstellen dat we een week geleden nog op de schaats stonden. De laatste restanten sneeuw en ijs in de sloten zijn nog maar net weg en plotsklaps zitten we midden in de lente. De dieren en planten reageren direct. Voor de vorstperiode zaten we in feite al in de voorlente, met volop bloeiende hazelaars en de eerste bloeiende sneeuwklokjes, gele kornoelje en zelfs speenkruid. December was met gemiddeld 5,5 °C dan ook zeer warm en januari was met een gemiddelde maandtemperatuur van 3,4 °C nog beduidend warmer dan de 1,1 °C van zo’n vijftig jaar geleden.
Lente-explosie door ongekend hoge temperaturen
De vorst heeft de ontwikkeling in de natuur een weekje in de pauzestand gezet. Nu wordt een lentesprint ingezet. Als de weersverwachtingen uitkomen, krijgen we een ongekend warm einde van februari. Het record van 1990 zou wel eens met drie graden verbroken kunnen worden! Vijftig jaar geleden lag de gemiddelde temperatuur tussen 20 en 28 februari op 2 °C. Nu komen we naar verwachting uit op ruim 10 °C. Hoe reageert de natuur hierop? Dat moeten we gaan zien en vastleggen.
Geef jou waarnemingen door bij De Natuurkalender van onze partner NatureToday.
In samenwerking met onder andere het radioprogramma Vroege Vogels, duizenden vrijwilligers en scholieren wordt door hen in het kader van het GLOBE-programma het effect van klimaatverandering in de natuur vastgelegd en in beeld gebracht.
Sneeuwdek heeft beschermend gewerkt
De vorstperiode heeft de natuur na de start van de voorlente kortstondig in de winterstand gezet. Het jonge groen is kwetsbaar voor strenge vorst. Het effect is misschien wel beperkt omdat de vorstperiode begon met een flink pak sneeuw. Deze sneeuw werkte als een soort isolerende deken en heeft alles wat er onder zat beschermd tegen de zeer lage minimumtemperaturen. Dat is goed te zien aan de bloembollen. Sneeuwklokjes en krokusjes kwamen bloeiend onder de rap smeltende sneeuw vandaan. Ook planten als fluitenkruid die al aardig ontwikkeld waren groeien volop door.
Krokussen vorige week in de sneeuw. Foto: Aukje Stinissen.
Steeds meer eerste waarnemingen van bloeiende planten en dieren
Door de lentesprint zullen volgens De Natuurkalender in korte tijd heel veel dieren en bloeiende planten voor het eerst gezien worden in februari en maart. Het is nu onder andere letten op het in bloei komen van klein hoefblad, zwarte els, maarts viooltje, bosanemoon en gewoon speenkruid. Gewone vlier en hazelaar zullen hun eerste bladeren ontplooien.
Het is ook te verwachten dat veel mensen hun eerste vlinder van het jaar gaan zien. De vlinderoverwinteraars zoals dagpauwoog, kleine vos, atalanta, gehakkelde aurelia en natuurlijk de citroenvlinder staan als eerste op het programma. In vogelland is het letten op de eerste grutto, graspieper, veldleeuwerik, de zanglijster en vinkenslag.
Dagpauwoog. Foto: Arnold van Vliet.
Bij de amfibieën is het de tijd van de trek naar de voortplantingswateren en zijn dus waarnemingen van eerste individu van de gewone pad, de bruine kikker en de kleine watersalamander te verwachten. Regen zit voorlopig niet in verwachting dus dat kan de trek misschien wat temperen. De dagelijkse ontwikkeling voor de amfibieëntrek is mooi te volgen op de website van de vele paddenwerkgroepen op Padden.nu.
Hooikoorts door bloei zwarte els
De fijne lentegevoelens worden bij veel hooikoortspatiënten mogelijk getemperd door flinke hooikoortsklachten. Het is nu vooral pollen van de zwarte els dat in de lucht hangt en klachten veroorzaakt, aangevuld met wat hazelaarpollen. Net voor de vorstperiode kwamen de eerste zwarte elzen al in bloei en liep de pollenconcentratie vooral in het zuiden van het land al iets op. Door de zeer hoge temperaturen komen deze week heel veel elzenbomen tegelijkertijd in bloei. De zwarte elzen hangen dit jaar opvallend vol met bloemen. Door de combinatie van gelijktijdige bloei, veel bloemen per boom en optimale (droog, zonnig en een matige wind) vliegomstandigheden voor pollen kan de pollenconcentratie zeer hoog oplopen.
Helaas hebben wij niet genoeg rechten om jouw deze content te tonen.
Onze website maakt gebruik van cookies om jou de beste ervaring te geven. Wil je deze content van ons of van derden zien dan vragen wij jou om de instellingen aan te passen.Video: Arnold van Vliet
In het verleden werden maximale pollenconcentraties van bijna tweeduizend pollen per kubieke meter lucht geregistreerd. In de loop van de week komen de nieuwe pollentellingen van het LUMC in Leiden en het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond weer beschikbaar en kunnen we zien hoe hoog de concentratie oploopt.
Risico op vorstschade na lente-explosie
We zouden bijna vergeten dat het nog maar eind februari is en dat het nog prima mogelijk is dat we nog flinke nachtvorst krijgen. Vanaf komende vrijdag is het extreem zachte weer volgens de verwachting van Weeronline voorbij en begin maart kan het tijdens heldere nachten lokaal licht vriezen. Nachtvorst in maart is ook in ons opgewarmde klimaat heel normaal. Gemiddeld vriest het in De Bilt in maart tijdens acht nachten, waarbij het één keer matig vriest met temperaturen beneden -5 graden.
Het zeer vroeg bloeien en uitlopen van planten vergroot de kans op vorstschade later in het seizoen. Ook allerlei insecten lopen daarmee extra risico. Hoe groot die risico’s zijn is nog moeilijk in te schatten. In een eerder bericht lieten we al zien dat klimaatverandering het risico op vorstschade bij appel en peer vergroot.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University; Letty de Weger, Leids Universitair Medisch Centrum; Mieke Koenders, Elkerliek Ziekenhuis; Jaco van Wezel, Weeronline
Hoofdfoto: Henk Luntz
Meer Natuur-nieuws