Van eind maart tot en met september is de kracht van de zon op zonnige dagen hoog genoeg om vitamine D op te doen. Dit is belangrijk voor onze gezondheid, maar veel zonneschijn kan schadelijk zijn. Bij te lang onbeschermd zonnen kun je verbranden. Ook als je niet verbrandt kan te veel UV-straling jouw huid beschadigen en zorgen voor snellere veroudering en op termijn huidkanker veroorzaken. Lees hier wanneer de risico’s het grootst zijn.
Tussen 12 en 15 uur ’s middags staat de zon het hoogst aan de hemel en is de kans op verbranden het grootst. In mei, juni en juli zijn de dagen lang en duurt de periode waarin je snel kan verbranden van 11-16 uur. In het uur voor en na deze periodes kun je ook al verbranden, maar minder snel dan als de zon het hoogst aan de hemel staat.
In april is de zonkracht (UV-index) midden op de dag normaal gesproken 3-5 en dit loopt op naar 6-7 vanaf eind mei tot en met juli. Rond de langste dag is de zon het krachtigst en wordt een enkele keer zonkracht 8 gemeten. Bij zonkracht 5-8 is het beter om midden op de dag niet in de volle zon te gaan zitten. Hieronder zie je per zonkracht en huidtype hoe snel je kan verbranden of huidschade kan oplopen. Begin van de ochtend en eind van de middag en in de avond verbrand je minder snel en kun je langer onbeschermd zonnen.
Op bewolkte dagen valt de zonkracht flink lager uit, maar zeker in de maanden mei-juli kun je ook met bewolking of in de schaduw nog steeds zonkracht 3-4 behalen. Dit komt door indirect zonlicht.
Is het komende dagen zonnig? Dat lees je in het weerbericht Nederland.
Vergissingen in de lente
Na de winter is onze huid nog niet gewend aan een hoge zonkracht. De zon zorgt voor de aanmaak van melanine, waardoor de huid donkerder wordt. Dit pigment beschermt ons tegen het UV-licht. Na de winter is deze natuurlijke bescherming nog veel minder aanwezig. Bij zonkracht 3-4 kun je tussen 12 en 15 uur ’s middags na een half uur al verbranden of huidschade oplopen. De roodkleuring ontstaat pas enkele uren later, dus op het moment dat je rood begint te zien is de verbranding al een tijdje aan de gang.
Lees ook: Zoveel zon heb je nodig om vitamine D aan te maken
Veel mensen vergissen zich vooral op koude voorjaarsdagen in de kracht van de zon. De temperatuur en de zonkracht hebben niets met elkaar te maken. Het hoeft dus niet warm te zijn om te verbranden. Juist op dagen met een frisse wind wordt je huid niet warm en heb je niet in de gaten dat je verbrandt.
Check daarom in de periode april tot en met september altijd de zonkrachtverwachting en smeer je in zodat je veilig kan zonnen en vitamine D kan opdoen.
Pas extra op aan de Middellandse Zee
Bekijk de zonkrachtverwachting zeker ook als je naar het buitenland op vakantie gaat. Aan de Middellandse Zee is de zonkracht altijd veel hoger dan in Nederland. In de midzomer is de UV-index daar 9-12 en in de tropen wordt soms zonkracht 20 behaald. Het risico op verbranden en huidschade is daar dus nog veel hoger en midden op de dag verbrand je razendsnel.
Welke factor zonnebrandcrème heb je nodig?
Ga je lang de zon in dan is het aan te raden om vanaf zonkracht 3 zonnebrandcrème te gebruiken. Gebruik een zonnebrandcrème met minstens factor 30 en een UV-A filter. Smeer je elke twee uur opnieuw in. Heb je een duik genomen in het water? Vergeet dan niet opnieuw te smeren. Ook een zogenaamde waterresistente zonnebrandcrème verliest zijn werking geleidelijk.
Zelfs met zonnebrandcrème op doe je als je een tijd naar buiten gaat voldoende vitamine D op. Dit komt doordat de zonnebrandcrèmes niet alle UV-straling tegenhouden. Het is ook belangrijk om je al in te smeren voor je naar buiten gaat. De zonnebrandcrème heeft tijd nodig om in te trekken, waardoor het even duurt voor je goed beschermt bent. En houd baby's tot 1 jaar oud altijd geheel uit de zon, vanwege hun kwetsbare huid!
Lees hier meer tips om niet te verbranden.
Wat bepaalt de kracht van de zon?
Naast de stand van de zon en de dikte van de bewolking zijn er nog twee factoren die de zonkracht bepalen. UV-straling wordt 10-20% versterkt door weerkaatsing van zand en water. Verse sneeuw en ijs weerkaatsten zelfs 80 tot 90 procent van de zonnestraling. Dit is de reden waarom je op een zonnige wintersportdag en op een stranddag sneller verbrandt.
Lees ook: Waarom je sneller nabij het water verbrandt
Bij aanwezigheid van stapelwolken of enkele velden sluierbewolking naast de zon kan je ook sneller verbranden dan wanneer je onder een staalblauwe hemel ligt te zonnen! UV-straling van de zon weerkaatst dan via meerdere stapelwolken richting jouw huid, waardoor de UV-straling tijdelijk fors meer kan zijn.
Ook de dikte van de ozonlaag is een belangrijke factor. Wanneer op grote hoogte in de atmosfeer (de stratosfeer) een gebied met lagere ozonwaarden aanwezig is worden we blootgesteld aan een hogere UV-index. Er wordt dan namelijk minder zonlicht onderweg naar het aardoppervlak geabsorbeerd door ozon. De fluctuaties in de dikte van de ozonlaag (15-50 km hoog) worden veroorzaakt door veranderingen in de winden die ozon verspreiden. Koude (polaire) lucht afkomstig uit het noorden van Europa is vaak rijker aan ozon dan warme (tropische) lucht afkomstig uit Zuid-Europa. Dus heel warm en zonnig weer gaat vaak samen met een hoge UV-index.
Verschillende soorten UV-straling
UV is de afkorting van ultraviolet. Er zijn twee soorten ultraviolette straling: UV-A- en UV-B-straling. Zonlicht bestaat voor 95% uit UV-A-straling en de overige 5% is UVB-straling. Het verschil is dat UV-A-straling dieper in de huid doordringt en schade aanbrengt aan collageen en elastine. Dit zorgt voor huidveroudering en kan op lange termijn de huid kwetsbaarder maken voor huidkanker. Als ezelsbruggetje kan je onthouden dat A voor Aging staat (ouder worden).
De UV-B-straling dringt minder diep in de huid door, maar is een stuk krachtiger! Dit type straling veroorzaakt beschadigingen aan huidcellen en dat leidt tot verbranding en in het ergste geval tot huidkanker. De UV-B-straling veroorzaakt melanoom- of moedervlekkanker, de meest aggressieve vorm van huidkanker. Het ezelsbruggetje hierbij is dat B voor Burning staat (verbranden). Om dit te voorkomen is de juist bescherming tegen beide vormen van deze straling cruciaal.
Zonkracht 9
De UV-index wordt in ons land gemeten bij het RIVM in Bilthoven. Het meetpunt in Bilthoven is op dit moment het enige officiële meetpunt in Nederland waar UV-straling wordt gemeten. Sinds 2006 werd in Bilthoven slechts vier keer een UV-index boven de 8 gemeten. In 2017 gebeurde dit maar liefst twee keer met op 11 juni zonkracht 8,7 en op 18 juni zonkracht 8,1. In het zuiden van het land wordt niet gemeten, maar het is aannemelijk dat daar zelfs waarden van boven zonkracht 9 zijn gehaald.
Het record voor het midden van Nederland is zonkracht 9,0 en dat werd gemeten op 25 juni 1995. De uitbarsting van de vulkaan Pinatubo op de Filipijnen (in 1991) zorgde in de jaren erna voor een dunnere ozonlaag.
Vind je dit soort artikelen interessant? Schrijf je dan in voor de gratis Weeronline nieuwsbrief.
Bronnen: Weeronline, RIVM, KNMI, Huidfonds - Zonvenant
Meer Zon-nieuws