Oktober is vaak een echte herfstmaand met regen en wind. Vooral in de kustprovincies kan het flink regenen. Toch kan het soms ook nog fraai najaarsweer zijn met temperaturen van 20 graden en meer, maar ook de eerste nachten met vorst kondigen zich aan. In dit artikel lees je wat normaal weer is in oktober en welke extremen er mogelijk zijn.
Gemiddeld komt de temperatuur in oktober in De Bilt in ons huidige klimaat uit op 11,3 graden. In de steeds langer wordende nachten is het gemiddeld 7,4 graden en overdag is het 15,2 graden. Gebruikelijk stijgt het kwik op twee dagen nog naar 20 graden en meer en op gemiddeld één nacht komt het tot vorst met temperaturen beneden nul graden. Zomerse dagen (met maxima van 25 graden of meer) en dagen met matige vorst (minima beneden -5 graden) kunnen sporadisch voorkomen, maar normaal is het niet.
Warme dagen in oktober vrij normaal
Op 10 oktober 1921 steeg de temperatuur op het inmiddels opgeheven weerstation in het Limburgse Sittard naar een tropische 30,1 graden. Het is de enige keer dat de temperatuur ergens in het land in oktober steeg naar tropische waarden. In Maastricht werd het toen 28,7 graden. Op 4 oktober 1983 werd het in Ohé en Laak (Limburg) 28,6 graden en in Venlo 28,1 graden.
Recenter is de 28,1 graden in het eveneens Limburgse Ell. Deze waarde werd op 13 oktober 2018 genoteerd. In Twenthe werd het diezelfde dag 27,9 graden, in Hupsel 27,7 en in het Groningse Nieuw-Beerta 27,6 graden.
Oktober 1921 was een warme maand. De gemiddelde maximumtemperatuur bedroeg in Maastricht 19,6 graden. In totaal had het Limburgse weerstation 16 warme dagen van 20 graden en meer. Op maar liefst 8 dagen steeg het kwik naar zomerse waarden van 25 graden en meer. In 2018 noteerde Arcen 6 zomerse dagen en Ell 5.
De oktobermaanden met ergens in het land tenminste tien warme dagen (20 graden en meer) waren 1921, 1959, 1969, 1959, 2005 en 2018. In oktober 2005 noteerde Ell veertien, Eindhoven dertien en Deelen twaalf warme dagen.
Deze eeuw hebben we al veel warme oktobermaanden beleefd. De warmste oktober in De Bilt had een gemiddelde temperatuur van 14,2 graden. Op plek twee staat 2006 met 13,6 graden en op de derde plaats 2014 met 13,4 graden. Bekijk hieronder de hele top-10.
De eerste vorst kondigt zich aan
Dat het in oktober ook koud kan zijn laat 2003 zien. In zowel Nieuw-Beerta als in Eelde daalde de temperatuur op veertien dagen tot beneden het vriespunt. Meetpunt Twenthe noteerde op elf dagen vorst en de laagste oktobertemperatuur werd op dit meetpunt genoteerd. Op 24 oktober 2003 daalde de temperatuur in Twenthe naar -8,5 graden. Aan de grond vroor het zelfs streng met -11,9 graden.
In De Bilt daalde de temperatuur op 28 oktober 1931 naar -8,5 graden. Op het inmiddels opgeheven weerstation Winterswijk werd het ook -8,5 graden. Verder noteerde Gemert -8,4, Wijster -8,3 en Warnsveld -8,2 graden. Op 26 oktober 1922 daalde het kwik in De Bilt naar -7,6 graden. In Slijk werd het toen -7,9 graden.
Op 30 oktober 1940 werd de enige ijsdag van oktober genoteerd. In Maastricht werd het maximaal -0,2 graden. Negen jaar later, op 30 oktober 1949 daalde de temperatuur op hetzelfde station naar +0,2 graden. De laagste maximumtemperatuur in De Bilt was op 30 oktober 1922. Het werd op het hoofdstation maximaal 2,1 graden.
Vroegste sneeuwdag
Op 13 oktober 1975 lag in grote delen van het land een sneeuwdek van 2-3 centimeter. Deze datum is de boeken ingegaan als vroegste sneeuwdag in het najaar. Aanvankelijk bleef het die dag koud en kon de sneeuw enige tijd blijven liggen. Pas later op de dag smolt de sneeuw en steeg de temperatuur. In Eelde en Leeuwarden werd het uiteindelijk maximaal 4,8 graden.
123 uur zon en 83 mm neerslag
De zon schijnt gemiddeld over het land in oktober 123 uur. In het binnenland schijnt de zon 115-120 uur, in de kustgebieden wordt gemiddeld 120-130 uur zon genoteerd. In de klimaatperiode 1951-1980 scheen de zon nog gemiddeld over het land 102 uur.
Wat neerslag betreft valt gemiddeld 86 millimeter. In Noord-Holland en op de westelijke Wadden valt de meeste regen. In Den Helder komt gemiddeld in oktober 104 millimeter in de regenmeter terecht. In Hoorn (NH) valt 102 millimeter en in Hoofddorp 104. Op het meetpunt West-Terschelling valt 105 millimeter. Een stuk droger is het in het binnenland. In Roermond valt gemiddeld 64 millimeter. Verder valt in het zuiden, midden en oosten ongeveer 74-80 millimeter.
Wat is er veranderd aan het klimaat in oktober?
Oktober is geleidelijk zonniger geworden. De zon schijnt in de klimaatperiode 1994-2023 gemiddeld 9 uur meer dan in de vorige klimaatperiode (1981-2010). Wat neerslag betreft zijn er ten opzichte van de vorige klimaatnormaal helemaal geen verschillen. Vergelijken we met ‘vroeger’ dan is het wel duidelijk natter geworden. In de klimaatperiode 1951-1980 viel gemiddeld over het land 70 millimeter. Dit aantal loopt gestaag op naar gemiddeld 84 millimeter in zowel de vorige als nieuwe normaal.
De temperatuur is sinds halverwege vorige eeuw met ongeveer een graad gestegen. De gemiddelde temperatuur in de huidige klimaatperiode is inmiddels opgelopen tot boven 15 graden. Het aantal warme dagen neemt ook langzaam toe.
Meer Klimaat-nieuws