Koude winters, het wordt een uitstervend fenomeen. In dit artikel gaan we terug naar vroeger en kijken we wat de koudste winters zijn uit de geschiedenis. Is de koudste winter die van 1963 of gaat een andere winter er met de eer vandoor? Je leest het in dit winterse artikel.
Voor de laatste echt koude winter met een gemiddelde temperatuur over de hele winter onder het vriespunt moeten we terug naar 1996. De gemiddelde temperatuur was in De Bilt -0,2 graden. Toch zijn er sindsdien ook nog koude winters geweest. De laatste Elfstedenwinter, die van 1997, had een gemiddelde temperatuur van 1,7 graden en de winter van 2010 had zelfs een gemiddelde van 1,1 graden. Als vergeleken wordt met de nieuwe normaal van 1991-2020 (3,9 graden) dan waren ook de winters van 2003, 2009, 2011 en 2013 duidelijk aan de koude kant.
Winter van 1963 het koudst
De allerkoudste winter was die van 1963. De gemiddelde temperatuur over de maanden december, januari en februari was -3,0 graden. De temperatuur daalde maar liefst 81 nachten tot onder het vriespunt. Daarvan waren maar liefst 54 nachten met matige vorst (temperaturen beneden -5 graden) en 24 nachten met strenge vorst met temperaturen beneden -10 graden. Al deze waarden zijn een record.
Op drie nachten was zelfs sprake van zeer strenge vorst met temperaturen beneden -15 graden, maar er zijn maar liefst zes winters met meer nachten met zeer strenge vorst. De winter van 1956 had er zelfs tien. In 1942 werden zeven zeer koude nachten genoteerd en in 1929 zes. Ook in de winters van 1917, 1940 en 1979 werden meer dan drie nachten met zeer strenge vorst waargenomen in De Bilt.
De laagste temperatuur in De Bilt was -18,2 graden op 18 januari 1963. Op die dag werd ook de twaalfde en tevens zwaarste Elfstedentocht verreden. De temperatuur bleef het hele etmaal onder nul en er stond een stevige wind die het nog veel kouder maakte dan het al was. Er lag een pak sneeuw van 20 cm en het ijs was amper begaanbaar met scheuren, hobbels en spleten.
In de winter van 1963 bleef het op 42 dagen de hele dag vriezen, maar dat was geen record. De winter van 1947 noteerde in totaal 46 ijsdagen (maximumtemperatuur onder nul).
Laagste temperatuur in 1942
De laagste temperatuur die ooit in De Bilt is gemeten is -24,7 graden. Op 27 januari 1942 werd deze waarde genoteerd. Op die dag werd ook het nationale kouderecord van Nederland gemeten. In Winterswijk daalde het kwik naar -27,4 graden.
Op 16 februari 1956 daalde de temperatuur in De Bilt naar -21,6 graden en op 3 februari 1912 werd het -19,9 graden. Wat recenter is de temperatuur op 4 februari 2012. Op het hoofdstation daalde het kwik naar -18,9 graden. De laatste keer dat het in De Bilt streng vroor was op 13 februari 2021. Het kwik daalde naar -10,6 graden.
Classificatie volgens het koudegetal
Een andere methode om een winter te classificeren is het koudegetal. Het koudegetal is de som van alle etmaalgemiddelde temperaturen onder het vriespunt. Daarvoor wordt niet naar de maanden december t/m februari gekeken, maar naar de periode november tot en met maart. Een gemiddelde van bijvoorbeeld -5 graden levert 5 punten op. Een koudegetal van meer dan 100 punten wordt gezien als een koude winter. Beneden 100 punten is het een normale winter en bij minder dan 40 punten wordt een winter gezien als zacht.
De winter van 1963 komt op een koudegetal van 337,2 punten. De winter van 1947 had een koudegetal van 348,2. In totaal hebben 27 winters de classificatie koud met 100 punten en meer. De laatste winter met 100 punten en meer was de Elfstedenwinter van 1997. Er werden toen 131,6 punten bijeen gesprokkeld.
Uit deze eeuw zijn slechts zes winters die de classificatie normaal hebben meegekregen. Alle zes scoorden tussen de 40 en 100 punten en koploper is 2010 met 94,7 punten. In 2012 werden 88,4 punten gescoord, in 2011 80,6 en in 2003 80,1 punten. De top-6 van deze eeuw wordt aangevuld met 2013 met 73,2 en 2009 met 56,5 punten. De winter van 2014 scoorde helemaal geen punten en in de winter van 2020 werd slechts 0,1 punt genoteerd.
Conclusie
De winter van 1963 was de koudste winter allertijden als gekeken wordt naar de gemiddelde temperatuur. Ook op basis van het aantal dagen met lichte, matige en strenge vorst prijkt 1963 bovenaan het lijstje. Op basis van het koudegetal is de winter van 1947 de koudste winter. Deze winter heeft deze eerste plaats te danken aan een recordaantal van 46 ijsdagen. De winter van 1963 had in totaal 42 ijsdagen met een temperatuur het hele etmaal onder nul.
Meer Records-nieuws