Een paar nachten met vorst en de schaatskoorts in Nederland slaat toe. Het levert mooie plaatjes op en veel mensen kijken er jaarlijks naar uit: schaatsen op natuurijs! Door klimaatverandering neemt de kans op zo’n schaatsperiode af, maar hoe snel gaat dit eigenlijk?
Een Elfstedentocht hebben we al 25 jaar niet meer gehad, maar schaatsbaar natuurijs nog wel regelmatig. Het lukte niet elke winter, maar veel recente winters kon het (in een deel van het land) toch wel tijdelijk. In februari 2021 werd er zelfs een weekje op vrij uitgebreide schaal geschaatst. Ook eind januari 2019 stonden we regionaal nog een paar dagen op de schaats en in 2018 eind februari en begin maart.
In de winters van 2009, 2010, 2011, 2012 en 2013 waren er ook perioden met natuurijs. Begin februari 2012 kwam het zelfs nog bijna tot een Elfstedentocht.
Is er een vorstperiode op komst? Lees het actuele weerbericht.
Wat heb je nodig voor natuurijs?
Flinke vorst uiteraard, maar het is toch wel wat complexer dan alleen temperatuur. Het hangt bijvoorbeeld sterk af van de diepte van het water. Op een ondergespoten schaatsbaan kan je soms al na twee nachten matige vorst terecht. Sommige banen openen zelfs al na één nacht de deuren. Hierbij is isolatiemateriaal aangebracht onder een skeelerbaan, waardoor de bodemwarmte geen rol kan spelen. Bij een diepe vaart kan zomaar een week met elke nacht matige vorst nodig zijn voordat het ijs dik genoeg is.
Naast temperatuur spelen ook wind en neerslag een rol. Bij te veel wind vriest open water niet dicht. Een sneeuwlaagje op het ijs kan de ijsgroei enorm vertragen.
En een nieuwe factor waar ijsmeesters rekening mee moeten houden is de drukte. Doordat natuurijs minder vaak voorkomt, wordt het steeds drukker op het ijs. Iedereen wil van dat zeldzame moment genieten. Een keerzijde hiervan is dat dikker ijs nodig is om de mensenmassa te kunnen dragen. En dus duurt het langer voor er veilig geschaatst kan worden.
Schaatsen op natuurijs op open water. Foto: Adobe Stock / g.j. masselink/EyeEm
Hoe hard gaat klimaatverandering voor winters in Nederland?
Sinds de jaren 60 is de gemiddelde wintertemperatuur maar liefst 2 graden gestegen! Halverwege de vorige eeuw kende Nederland gemiddeld 47 dagen met een minimumtemperatuur beneden het vriespunt, zogenaamde vorstdagen. Nu is dat aantal ongeveer 35. Ook het aantal ijsdagen is afgenomen van circa 13 naar 8 nu.
Volgens de klimaatscenario’s van het KNMI blijft het aantal vorstdagen, ijsdagen en dagen met strenge vorst komende decennia afnemen. In het slechtste geval vriest het in 2050 gemiddeld op nog maar 18 dagen en eind deze eeuw zelfs maar 8 keer per jaar. IJsdagen worden zeldzaam met 0 tot 1 dag per jaar en strenge vorst komt mogelijk helemaal niet meer voor.
Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor schaatsen op natuurijs in Nederland?
De kans op schaatsen neemt verder af. Winters zonder enige vorm van schaatsbaar natuurijs zullen steeds vaker voorkomen. Komende decennia volgen zeker nog vorstperiodes waarin het wel lukt. Deze vorstperiodes zullen echter minder koud worden en korter duren, waardoor het meestal slechts tot enkele dagen schaatsplezier komt.
De kans op een vorstperiode die leidt tot een regionaal (zeer) korte schaatsperiode is nu nog 50% en zal komende 30 jaar afnemen naar circa 25%.
Vorstperiodes die een wat langere schaatsperiode opleveren zullen hooguit nog maar eens per 10 jaar voorkomen. Ook de kans op een Elfstedentocht neemt alsmaar verder af. Nu is de kans op voldoende winterkou voor de ‘Tocht der Tochten’ jaarlijks nog circa 8%, maar de werkelijke kans is nog kleiner doordat sneeuw of wind in de praktijk vaak roet in het eten gooien. In 2050 is de kans op voldoende winterkou voor een Elfstedentocht nog slechts 1% procent.
Vind je dit soort artikelen interessant? Abonneer je dan op onze gratis nieuwsbrief!
Hoofdfoto: Chris Willemsen
Meer Schaatsen-nieuws