Wat is een valwind?

Valwind, in het Engels bekend als een downburst, is een sterk dalende luchtstroom wat kan leiden tot zeer zware windstoten. Een valwind ontstaat doordat een enorme hoeveelheid koude lucht uit een intensieve bui naar beneden stort. Dit kan voor zeer gevaarlijke situaties zorgen.

Voordat een valwind kan ontstaan heb je een onstabiele atmosfeer nodig, wat betekent dat je vocht in de atmosfeer en warmte aan de grond nodig hebt. Vaak gaat dit gepaard met een actieve onweersbui. Voor een uitgebreide uitleg over het ontstaan van een onweersbui kun je hier terecht.

Lees hier ook wat handige tips wat jij wel of juist niet moet doen tijdens hevig onweer.

Hoe ontstaat een valwind?

Bij een onweersbui is altijd sprake van een sterke omhooggaande luchtstroom, die relatief warm is. De lucht moet ook weer ergens naar beneden. Dus er ontstaat ook een neergaande luchtstroom, die juist koud is. Zodra deze luchtstroom de grond bereikt merk je dit aan de wind. De wind wordt vlagerig en bij stevigere buien kunnen zware windstoten van meer dan 75 km/uur ontstaan.

Hoe zwaarder de buien des te pittiger de windstoten kunnen uitpakken. Wanneer het in de dalende luchtstroom hard regent, koelt de lucht verder af. Als sprake is van zeer zware regenval komt de koude dalende luchtstroom in een versnelling terecht. Deze koude luchtstroom begeeft zich met hoge snelheden richting het aardoppervlak. Zodra de dalende luchtstroom de grond raakt, wordt de lucht gedwongen om horizontaal over het aardoppervlak uit te spreiden. De valwind ervaar je dan door een plotselinge uithaal van de wind in één richting. De snelheden lopen dan gemakkelijk op naar soms meer dan 130 km/uur.

Wanneer het op grote hoogte in de atmosfeer hard waait en de onweersbui in aanraking komt met deze luchtlaag kan de valwind nog véél zwaarder uitpakken. De sterke wind stort dan van grote hoogte naar beneden in de dalende luchtstroom. In sommige gevallen kunnen de windsnelheden dan oplopen naar 200 km/uur! Zulke valwinden veroorzaken enorme schade. Dit soort situaties treden vaak op als er grote buienlijnen ontstaan boven ons land en als daar een bocht naar voren in ontstaat. Dit noemen we een zogenaamde ‘bow echo’, iets wat bij ons echter nauwelijks voorkomt.

Een schematische tekening van een valwind.

Een valwind is geen tornado!

Een valwind wordt vaak verward met een tornado, mede omdat de ernst van de schade die door beide fenomenen veroorzaakt wordt vaak vergelijkbaar is. Toch is het patroon van de schade wel degelijk afwijkend. Bij een tornado is de schade altijd zichtbaar in een dun en lang spoor en vallen de bomen door de rotatie van een tornado verschillende kanten op. Bij een valwind vallen de bomen juist één richting op en is de schade verspreid over een breder gebied in plaats van een dun, lang spoor.

Wil jij weten of we binnenkort nog onweersbuien verwachten? Dan kun je terecht in het meest uitgebreide weerbericht van Nederland.

Gevaarlijke situaties

Een duidelijk voorbeeld van de impact van een valwind vond plaats in ons land op 18 juni 2021. Toen werd in een relatief breed gebied enorm veel schade aangericht in het Utrechtse Leersum. Achteraf bleek dat ze in Leersum te maken hebben gehad met een valwind. Nabij Oosterwolde viel diezelfde dag ook een aantal hoogspanningsmasten om als gevolg van een downburst uit een ‘bow echo’.

Ook op 24 augustus 2024 veroorzaakte een valwind forse schade in ons land. In het zuidwesten van Drenthe sneuvelden veel bomen en ontstond forse schade aan gebouwen.

Op 14 juli 2010 kwam het ook op meerdere plekken in de Benelux tot hevig noodweer. In Vethuizen, een dorp in de Achterhoek, vielen twee doden en meerdere gewonden toen een hevige onweersbui een valwind produceerde boven een camping. Ook toen moesten enkele hoogspanningsmasten het ontgelden.

Ook voor het vliegverkeer kan een valwind extreem gevaarlijk zijn. In het verleden zijn meerdere vluchten neergestort doordat een valwind ervoor zorgde dat het vliegtuig in een duikvlucht terecht kwam. Tegenwoordig komt het gelukkig nauwelijks meer voor, omdat hevige onweersbuien op radarbeelden goed te zien zijn en altijd ontweken worden door piloten.