September levert vaak nog mooi nazomerweer op. Toch kan het ook flink regenen en dan vooral in het westen en noorden van het land. Ook rustige dagen met in de ochtend mist zijn goed mogelijk. Tijdens de steeds langer wordende nachten kan de temperatuur aan de grond dalen tot dichtbij of zelfs onder het vriespunt. In dit artikel lees je wat normaal septemberweer is en welke extremen mogelijk zijn.
Gemiddeld komt de temperatuur in de negende maand van het jaar in De Bilt in ons huidige klimaat uit op 14,7 graden. Overdag is het gemiddeld 19,5 graden en in de nacht 10 graden. Op twaalf dagen stijgt het kwik naar 20 graden en meer en op twee dagen wordt het nog zomers warm met 25 graden en meer. Tropische dagen van 30 graden en meer komen gemiddeld 0,2 keer voor.
Absoluut september warmterecord: Gilze-Rijen 35,1 graden
In 2020 werd op heel veel plaatsen een tropische dag genoteerd. Op 15 september werd het in Gilze-Rijen maar liefst 35,1 graden. Niet eerder was het ergens in Nederland zo warm in september. Het vorige record op één van de huidige KNMI-station was 34,2 graden en werd gemeten op 4 september 1929 in Maastricht. Op 5 september 1949 steeg de temperatuur op inmiddels opgeheven meetpunten in Buchten en Gilze-Rijen naar 34,8 graden.
In De Bilt steeg de temperatuur op 15 september naar 31,4 graden. Een maandrecord was dit niet, maar het was wel de meeste late officiële tropische dag. Het vorige record was 14 september 2016 met eveneens 31,4 graden. De allerhoogste septembertemperatuur van 32,6 graden werd op 4 september 1949 gemeten op het hoofdstation. Sinds 1901 is het slechts op zes dagen tropisch warm geworden in De Bilt.
In Maastricht is het sinds 1901 op 42 dagen tropisch warm geweest. Het jaar 2020 was goed voor twee tropische dagen en met 34,3 graden op 15 september werd ook in Maastricht een septemberrecord genoteerd. In Maastricht kwam het tweemaal tot een (regionale) hittegolf. In zowel 1906 als in 1947 steeg de temperatuur op vijf dagen naar 25 graden en op tenminste drie daarvan werd het 30 graden en meer.
Septemberhittegolven
In totaal zijn er slechts zeven jaren geweest waarin het in september tot een regionale hittegolf kwam. Dat was het geval in 1906, 1916, 1947, 1991, 1999, 2016 én 2023. In 2016 was het bijna recordlaat en wel van 10 tot 15 september in Arcen. Recordhouder is 1947 met in Maastricht een hittegolf van 11 tot 16 september. De hittegolf van 1919 liep van 10 tot en met 14 september in Winterswijk, Warnsveld en Sittard. De hittegolven van 1906 en 1991 begonnen al op 30 augustus.
Een recordlange regionale septemberhittegolf van negen dagen beleefden we van 4 tot en met 12 september 2023 op behoorlijk grote schaal. Ook kwam het in 2023 tot een recordreeks van acht zomerse septemberdagen op rij in De Bilt en beleefden we op 10 september de warmste septembernacht ooit in ons land met een minimumtemperatuur van 21,1 graden in Vlissingen.
Lees meer: Zo bijzonder is een hittegolf in september
Warmste september was in 2006
September 2006 was met 17,9 graden een bijzonder warme maand. Op 26 dagen steeg de temperatuur naar 20 graden en meer en op acht dagen werd het warmer dan 25 graden. Ook in 2016 werd op 26 van de 30 dagen een warme dag genoteerd.
Een september zonder warme dagen is slechts driemaal voorgekomen. In zowel 1912, 1925 als in 1950 bleef de temperatuur in De Bilt op alle dagen onder 20 graden. In deze eeuw steeg de temperatuur in 2001 op één en in 2015 op twee dagen naar 20 graden en meer.
Een september zonder zomerse dagen is 63 keer voorgekomen sinds 1901. In deze eeuw is het nog maar 6 keer voorgekomen dat het kwik onder 25 graden bleef in De Bilt. De laatste keer was in 2017. In 2023 kwam het tot een recordreeks van acht zomerse septemberdagen op rij. Ook in 1999 en 2006 kwam het tot acht zomerse septemberdagen, maar dat was geen aaneengesloten reeks.
Vorst in september
In september kan het ook al vriezen. Aan de grond vriest het gemiddeld rond 12 september voor het eerst na de zomer, maar ook op normale waarneemhoogte komt het wel eens tot vorst. Het koudst was in het op 20 september 1965. Op meetpunt Twenthe daalde de temperatuur op 1,5 meter naar -3,5 graden. Op voormalig Vliegbasis Soesterberg daalde de temperatuur op 16 september 1971 naar -2,2 graden. In De Bilt heeft het sinds de start van de metingen in zeven septembernachten ooit gevroren. Het koudst was het op 28 september 1939 met -1,0 graden. De laatste keer dat het in september in De Bilt tot nachtvorst kwam was op 30 september 2018. Het kwik daalde naar -0,1 graden.
Aan de grond komt het vaker tot vorst. Het koudst was het op 16 september 1971. Op 10 cm hoogte vroor het in De Bilt matig met -5,2 graden. In diezelfde nacht was het in Volkel -4,9 graden. In 2020 kwam het op 20 september 2020 voor het eerst sinds de zomer tot vorst aan de grond. Op meetpunt Twenthe daalde de temperatuur naar -1,3 graden.
157 uur zon en 79 mm neerslag
De zon schijnt gemiddeld over het land in september 157 uur. Aan zee schijnt de zon 160-170 uur. Landinwaarts schijnt de zon ongeveer 150 uur. Wat neerslag betreft valt gemiddeld over het land ongeveer 79 millimeter. Minder dan het gemiddelde valt in het zuiden en oosten van het land. In Roermond valt gemiddeld 55 millimeter. Het meest valt in het westen en noorden met in onder andere Den Helder, Hoofddorp en West-Terschelling 93 mm.
Wat is er veranderd aan het klimaat in september?
September is zonniger geworden. De zon schijnt 14 uur meer dan in de vorige klimaatperiode (1981-2010). Wat neerslag betreft zijn er ten opzichte van de vorige klimaatnormaal geen verschillen. Wel valt 10 millimeter meer dan in de klimaatperioden 1951-1980 en 1961-1990.
De temperatuur is de laatste tien jaar gemiddeld 0,2 graden gestegen naar 14,7 graden. In de nacht is het 10,0 graden en overdag 19,5. Ten opzichte van de klimaatperiode 1951-1980 is september 0,7 graden opgewarmd. Het aantal warme dagen is sindsdien gestegen van 9 naar 12 en het aantal zomerse dagen van 1 naar 2.
Lees ook: Dit weer is normaal in oktober
Meer Klimaat-nieuws