Winter 2011-2012: ondanks felle vorstperiode toch zachte winter

We beleefden dit jaar een vreemde winter. December en januari verliepen behoorlijk zacht. Plotsklaps viel de winter aan het eind van januari in, met een heuse koudegolf als resultaat. Tot een Elfstedentocht leidde dit echter niet. De ijsaangroei werd bemoeilijkt door wind, sneeuw en warme watertemperaturen als gevolg van de zachte winter tot dan toe. Februari eindigde in dezelfde stijl als december en januari: zacht en wisselvallig.

De feiten: zacht, nat en zonnig

Het bizarre verloop van de winter wordt in het geheel enigszins weggemiddeld. De gemiddelde wintertemperatuur bedraagt 4,1 graden tegen 3,4 normaal. Oftewel een zachte winter. December behaalde een 5e plaats in de ranglijst met zachte decembermaanden en ook januari ging zacht van start. We beleefden de warmste Nieuwjaarsdag sinds de start van de metingen.

De winter gaat echter tegelijkertijd zonnig en nat de boeken in. Met gemiddeld over het land 244 mm tegen 208 normaal eindigt de winter waarschijnlijk op een 5e plaats in de ranglijst met natste winters. De hoge neerslagsommen werden vooral veroorzaakt door de natte eerste helft van de winter. Het zonnige weer kwam tot stand in februari, tijdens de vorstperiode. Het totaal aantal zonuren gemiddeld over het land bedraagt 235 uren tegen 196 normaal – een 7e plaats in de lijst met zonnigste winters.

Hellmann koudegetal toont vorstperiode aan

Het Hellmann koudegetal (som van de negatieve etmaalgemiddelde temperaturen vanaf 1 november) is opgelopen tot 88,4. Dit betekent een normale winter, maar de gemiddelde temperatuur en het bizarre verloop van het seizoen laten zien dat de werkelijkheid anders is. Het zachte weer domineerde, maar de felle vorstperiode van begin februari zette de winter als geheel in een ander daglicht.

Stormen in december en januari

De hele decembermaand kenmerkte zich door herfstachtig weer. Op 7,8,9 en 13 december kwam het tot een echte herfststorm. Met uitzondering van 9 december kwam het tijdens deze stormen in de kustgebieden ook tot zeer zware windstoten (> 100 km/uur).

Ook de eerste week van januari had Nederland te maken met onstuimig weer. Op 3 februari stond er een zuidwesterstorm, 4 februari stormde het vanuit het westen en op de 5e uit het noordwesten. Deze laatste storm leidde vooral in het noorden van het land, tot hoogwater problemen. Door de hoge waterstand langs de kust was spuien van water niet mogelijk, waardoor het overvloedige regenwater in waterbergingsgebieden moest worden vastgehouden.

Eerste koudegolf sinds 1997

Eind januari liet de winter zich van zijn andere kant zien en hoe. De vorst viel in! De Russische Beer (groot hogedrukgebied dat zich uitbreidde vanuit Siberië richting Scandinavië) bracht ons een heuse koudegolf. Sinds 1997 was dit niet meer voorgekomen. Voor een koudegolf moet het 5 dagen op rij overdag blijven vriezen, met daarbij in 3 nachten strenge vorst (minima < -10.0 graden). Strenge vorst lukte tijdens de koudegolf maar liefst 5 keer, waarbij het 3 keer zelfs zeer streng vroor in de Bilt (< -15.0). Slechts in 5 winters kwam het vaker tot zeer strenge vorst (1956 (11), 1942 (8), 1929 (6), 1940 en 1979 (5)). Buiten de koudegolf om kwam het nog twee keer tot strenge vorst.

De koudste nacht van deze winter vond plaats van 3 op 4 februari. Boven een vers sneeuwdek koelde het in Lelystad af tot -22,9 graden. Sinds 1956 was deze temperatuur in Nederland niet waargenomen. Februari gaat waarschijnlijk te boek als de koudste sinds 1996. Dankzij de felle winterperiode komt het totaal aantal ijsdagen (maxima < 0.0) over de hele winter uit op 13 tegen 7 normaal. Het aantal vorstdagen (minima <0.0) over de hele winter laat zien dat het om een korte felle periode ging: 25 tegen 39 normaal. Op zondag 12 februari viel de dooi in de kustprovincies in en maandag overdag volgde de rest van het land. Dit ging gepaard met ijzelbuien, met bijbehorende ongelukken in de nacht van zondag op maandag en een weeralarm.

Winter eindigt zacht en wisselvallig

De tweede helft van februari kenmerkte zich door rustig weer, met soms wat regen en veel bewolking. De temperaturen stegen tot ruim boven normaal. Toch kwam het tijdens heldere nachten nog een enkele keer tot nachtvorst. Bijzondere weergebeurtenissen vonden er verder niet plaats.