2019 was het op twee na warmste en op twee na zonnigste jaar ooit gemeten. Ondanks een normale hoeveelheid regen, was regionaal opnieuw sprake van ernstige droogte. Dit jaar werd het nationale warmterecord verpulverd. Op 25 juli werd Gilze-Rijen met 40,7 graden de nieuwe houder van het nationale warmterecord. Er werd minder vaak gewaarschuwd dan in voorgaande jaren. Op 28% van de dagen gold een waarschuwing. Vorig jaar was dit 34% en in 2017 nog 37%.
De gemiddelde jaartemperatuur bedraagt 11,2 graden tegen 10,1 normaal. Alleen in 2014 en 2018 was het warmer met 11,7 en 11,4 graden. De derde plaats wordt gedeeld met 2006 en 2007. 2019 is het zesde warme jaar op rij en inmiddels staan acht jaren uit deze eeuw in de top-10 van warmste jaren. Het kwam dit jaar tot maar liefst veertien warmterecords voor de maximumtemperatuur in De Bilt. Daar staat slechts één kouderecord tegenover.
De hoeveelheid zonneschijn is uitgekomen op 1965 uur tegen 1639 normaal. Slechts twee jaren verliepen nog zonniger. In 2018 scheen de zon maar liefst 2089 uur en recordhouder is 2003 met 2100 uur. Met landelijk gemiddeld 867 mm neerslag, waar 847 gebruikelijk is, lijkt het qua neerslag een normaal jaar. Regionaal was echter net als in 2018 sprake van grote droogteproblemen. Pas in de herfst werd het nat.
Minder vorst en meer (tropische) warmte dan normaal
Het kwam dit jaar in De Bilt tot twee ijsdagen (maximum onder nul), waar een jaar er normaal acht telt. Het aantal vorstdagen (minima onder nul) kam uit op 40, waar een normaal jaar 58 vorstdagen telt. Het vroor twee keer matig (minima onder -5 graden), terwijl dertien keer normaal is. Strenge vorst (minima onder nul) kwam in De Bilt niet voor. Al recordlang, sinds januari 2013, heeft het niet meer streng gevroren.
Het aantal warme dagen en tropische dagen kwam veel hoger uit dan normaal. Maar liefst op 99 dagen werd het 20 graden of meer, terwijl 85 dagen gebruikelijk is. De zomerse grens van 25 graden werd 26 dagen geslecht. Dat is volstrekt normaal! Maar liefst elf keer werd het tropisch warm (30 graden of meer), waar vier keer gemiddeld is.
Negen warme maanden
Maar liefst negen van de twaalf maanden verliepen warmer dan normaal. Alleen in mei lag de gemiddelde temperatuur ver onder normaal en ook in november was het aan de koude kant. September kende als enige maand een volstrekt normale temperatuur.
Februari en juni verliepen zeer warm. De tweede helft van februari grossierde in vroege lentedagen. Op 26 februari beleefden we de warmste winterdag ooit in De Bilt met 18,9 graden en een dag later werd in het Limburgse Arcen een landelijk winterrecord van 20,5 graden genoteerd.
Nederland beleefde de warmste junimaand ooit met gemiddeld 18,1 graden tegen 15,6 normaal. Er waren veel meer warme, zomerse en tropische dagen dan normaal. Op drie dagen werd het datum-warmterecord gebroken. Ook kwam het tot een recordwarme juninacht.
Eind juli was de heetste periode ooit in Nederland. Het bijna 75 jaar oude nationale warmterecord van 38,6 graden, gemeten op 23 augustus 1944 in Warnsveld, sneuvelde. Op 25 juli werd in Gilze-Rijen een bizar nieuw nationaal hitterecord genoteerd met 40,7 graden. Ook De Bilt noteerde met 37,5 graden een nieuw absoluut record.
In augustus was het lange tijd heerlijk Hollands zomerweer, maar aan het eind van de maand ging het hittekanon nog een keer volop aan. We beleefden een recordlate officiële hittegolf.
Op drie na zonnigste jaar
Gemiddeld over het land scheen de zon 1965 uur. Alleen in 2003 en 2018 was het zonniger. Dit jaar was geen enkele maand recordzonnig. Wel leverde de hoeveelheid zonneschijn in februari een derde plaats op, in april een vijfde, in juni een zevende en in augustus een zesde plaats op. Alleen in januari en in oktober was het aan de sombere kant.
De zon scheen het meest in Vlissingen met 2067 zonuren. Dat levert ook een derde plek op in de lijst met zonnigste jaren in Vlissingen. In 2003 was het met 2177 uur het zonnigst en op de tweede plaats staat 2018 met 2156 zonuren. De zon scheen het minst in Eelde met 1845 zonuren, maar dat leverde daar alsnog een vijfde plek op. Recordhouder daar is 2018 met 2041 zonuren.
Het is gebruikelijk dat het aan de kust flink zonniger is dan in het oosten en noordoosten. Op de meeste plaatsen, zowel aan zee als landinwaarts, scheen de zon circa 300 uur meer dan in een gemiddeld jaar.
2019 was extreem droog én nat
Gemiddeld over het land viel dit jaar zo’n 20 mm meer neerslag dan gebruikelijk. Toch was regionaal opnieuw sprake van ernstige droogte. Uit 2018 erfden we een bijzonder lage grondwaterstand en daarbij viel vooral in het oosten en zuidoosten in de lente en in de zomer opnieuw veel minder neerslag dan normaal. Bomen stierven af en het gras kleurde weer geel. Het droogst was het dit jaar in Heibloem (Limburg). Daar werd slechts 680 mm gemeten tegen 756 normaal.
Lees meer over het neerslagtekort in 2018 en 2019
Het contrast met het westen en noordwesten was groot. In Noord-Holland viel op jaarbasis maar liefst 450 mm meer neerslag dan in Limburg. Het Noord-Hollandse Heiloo was het natst en tapte maar liefst 1150 mm af. Dat was 273 mm meer dan gebruikelijk.
Een kletsnatte herfst had een groot aandeel in de grote neerslagsommen in het westen en noordwesten. In de regio Alkmaar viel tijdens de herfstmaanden september, oktober en november maar liefst 460 mm!
101 dagen met een waarschuwing
In 2019 kwam het tot dusver op 101 dagen tot een waarschuwing (code geel, code oranje of rood) in één of meerdere provincies. Dit betekent dat op 28% van de dagen een waarschuwing gold. Vorig jaar gold nog op 123 dagen een waarschuwing. 2017 telde er 135 en 2016 kende maar liefst 158 dagen met een waarschuwing! Kortom: het was minder vaak waarschuwingswaardig weer dan in de voorgaande jaren.
Het meest werd gewaarschuwd voor onweer (34 dagen), gevolgd door mist (29 dagen) en windstoten (27 dagen). Er werd op 19 dagen voor gladheid gewaarschuwd en 6 keer voor extreme hitte. Voor overvloedige regen werd het minste gewaarschuwd (4 dagen).
In Zuid-Holland gold maar liefst op 78 dagen een waarschuwing. Daarmee was dit de provincie met de meeste waarschuwingsdagen. De Wadden vormen verreweg de ‘veiligste regio’ van Nederland met slechts op 53 dagen een waarschuwing.
Dertien keer code oranje en op de valreep een weeralarm (code rood)
In totaal gold op dertien dagen in delen van het land code oranje. Op de Wadden kwam het vier keer tot code oranje. In Friesland, Groningen, Drenthe, Flevoland, Overijssel, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Limburg kwam het negen keer tot een waarschuwing voor extreem weer. In Noord-Holland, Utrecht en Gelderland gold de op één na hoogste waarschuwing acht keer en in Zeeland zeven keer.
Op de valreep van 2019 kwam het in Groningen, Friesland en Drenthe alsnog tot een weeralarm, code rood. Vuurwerkmist veroorzaakte extreem dichte mist. Op veel plaatsen kon rond de jaarwisseling slechts 5-10 meter vooruit worden gekeken. Op Oudejaarsavond gebeurden in Friesland meerdere kettingbotsingen. Voor de Wadden, Noord-Holland, Flevoland en Overijssel gold op Oudejaarsavond code oranje. In de Nieuwjaarsnacht werd dit uitgebreid naar de rest van het land, met uitzondering van Zeeland.
De vorige keer met een weeralarm was tijdens de zeer zware storm van 18 januari 2018.
We sommen hierdoor de waarschuwingen voor extreem weer op:
- 25 januari: gladheid door ijzel in Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel.
- 10 maart: zeer zware windstoten in Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel.
- 4 juni: zware onweersbuien met zware tot zeer zware windstoten in heel Nederland.
- 6 juni: zware onweersbuien met heftige windstoten in vrijwel heel Nederland. In Zeeland gold code geel.
- 7 juni: zware onweersbuien in het midden en oosten, met enkele tornado’s.
- 19 juni: onweersbuien met hagel en zware windstoten in Noord-Brabant.
- 20 juli: onweersbuien met grote hagel in Zuid-Holland.
- 23 tot en met 27 juli extreme hitte; geen code oranje voor de Wadden.
- 31 december: zeer dichte vuurwerkmist
Bekijk ook de maandoverzichten uit 2019:
Foto’s: ANP
Bekijk alle nieuwsberichten