Het jaar 2021 was het koudste jaar sinds 2013 en ook het eerste jaar sinds 2013 dat (iets) kouder was dan het klimaatgemiddelde. De gemiddelde jaartemperatuur in De Bilt bedraagt 10,5 graden tegen 10,6 graden normaal. De laatste jaren waren steevast te warm en vorig jaar was samen met 2014 zelfs het allerwarmste jaar sinds 1901.
De laatste keer dat het jaar in De Bilt te koud de boeken in ging was in 2013. Toen werd het gemiddeld over het hele jaar 9,8 graden en dit jaar komen we uit op 10,5 graden. Helemaal bovenaan in de ranglijst sinds 1901 staan 2014 en 2020 met een gemiddelde temperatuur van 11,7 graden. Ook in 2006, 2007, 2017, 2018 en 2019 werd een gemiddelde temperatuur van 11 graden of meer genoteerd.
Het (iets) te koude jaar 2021 staat in schril contrast met het koudste jaar sinds 1901. In 1963 werd het gemiddeld slechts 7,9 graden. De zeer koude winter van 1963 was de belangrijkste oorzaak van het koude jaar, maar ook de lente en zomer verliepen fris. Wel moet worden aangetekend dat de klimaatgemiddelde temperatuur in die tijd (periode 1931-1960) 9,3 graden was. De opwarming van de aarde is dan ook duidelijk te zien in de klimaatnormalen en het jaar 2021 zou in dat geval ook duidelijk zachter zijn. Daarom worden de klimaatnormalen elke 10 jaar aangepast.
Koud voorjaar is de oorzaak
Dat dit jaar gemiddeld iets te koud is komt niet door afgelopen winter, maar vooral door het koude voorjaar. Zowel maart, april als mei verliepen alle drie te koud en de gemiddelde lentetemperatuur was 8,1 graden tegen 9,9 graden normaal. De gemiddelde temperatuur van maart was nog redelijk normaal, maar zeker april en mei waren graden te koud. Het was de op één na koudste lente van deze eeuw. Alleen de lente van 2013 was nog kouder met 7,3 graden.
In De Bilt steeg de temperatuur in de lente niet naar zomerse waarden. De hoogste temperatuur van de lente werd op Moederdag (9 mei) genoteerd met maximaal 24,9 graden. Gemiddeld stijgt het kwik op vier dagen tot 25 graden of meer. Ook de koude nachten hielpen mee om de temperatuur te drukken. Op maar liefst 16 lentedagen daalde de temperatuur in De Bilt tot onder het vriespunt. Landelijk noteerde Deelen zelfs 29 en Hupsel 28 vorstdagen in de lente.
Foto: Ton Wesselius
Gelijke verdeling tussen koude en warme maanden
Niet alleen de lentemaanden waren te koud, ook de maanden januari, juli en augustus waren kouder dan het geldende klimaatnormaal van 1991-2020. Dat de zomer met twee te koude maanden niet als koud de boeken in is gegaan heeft te maken met de maand juni. Deze maand was recordwarm met een gemiddelde temperatuur van 18,2 graden tegen 16,2 normaal en maakt de zomer gemiddeld te warm. Vooral tijdens de zomervakantie viel het weer tegen en regende het ook vaak.
Niet alleen juni was te warm, ook februari, september, oktober, november en december gingen als zacht of warm de boeken in.
Foto: Monique van Spijk
Februari van zeldzame winterse omstandigheden naar vijf warmterecords
Vooral februari was een zeer bijzondere maand met daarin een ongekende koude periode. Voor het eerst sinds 2013 kwam het officieel tot strenge vorst.
In het oosten, midden en zuidoosten van het land kwam het op verschillende plaatsen tot een koudegolf. Dat gebeurde in Hoogeveen, Lelystad, Heino (Overijssel), Twente, Herwijnen (Rivierengebied), Hupsel (Achterhoek), Volkel (Oost-Brabant), Arcen en Ell (Limburg). Om aan de definitie van een koudegolf te voldoen moet het minstens vijf dagen op rij dag en nacht blijven vriezen en moet het drie keer kouder worden dan -10 graden.
In De Bilt kwam het net niet tot een officiële koudegolf. Op slechts één tiende graad na was het niet koud genoeg voor een derde nacht met strenge vorst.
De ongekende koude periode in februari werd gevolgd door zeer hoge temperaturen in de slotweek van de maand. Van 21 tot en met 24 februari werden maar liefst vier warmterecords op rij genoteerd voor De Bilt. Ook kwam het tot een warmterecord op 31 maart. Daarna bleven warmterecords een tijd lang uit, maar we sloten het jaar af met de warmste 30 december, een unieke 15 graden, de warmste decembernacht en de warmste oudjaarsdag en ook een recordlate 15 graden op oudjaarsdag. Voor het tweede opeenvolgende jaar waren er geen kouderecords.
Relatief weinig warmterecords
Zeven datum-warmterecords voor De Bilt staat in schril contrast met het aantal warmterecords van de afgelopen jaren. Vorig jaar (2020) werden dertien warmterecords genoteerd, het jaar ervoor vijftien en in 2018 stond de teller op veertien datum-warmterecords voor de maximumtemperatuur in De Bilt. In de laatste dagen van december zal het aantal warmterecords nog oplopen naar zeven en heel misschien wel acht.
Opvallend is ook dat het dit jaar niet tot een officiële hittegolf is gekomen. De laatste drie jaren hadden we officiële hittegolven, in de jaren 2018 en 2019 zelfs twee in één jaar. De laatste officiële hittegolf dateert van 5-17 augustus 2020. Wel kwam het dit jaar regionaal tot een hittegolf. In de recordwarme junimaand steeg het kwik in Maastricht, Gilze-Rijen, Eindhoven, Ell en Arcen tenminste vijf dagen op rij naar 25 graden of meer, waarvan drie dagen met 30 graden of meer.
Foto: Ab Donker
Echte warmte ontbrak dit jaar
Het aantal warme dagen, met een maximumtemperatuur van 20 graden en meer, was 98 tegen 93 normaal. Echte warmte ontbrak dit jaar met 20 zomerse dagen tegen 28 normaal. Een zomerse dag is een dag met een temperatuur van 25 graden en meer. Slechts op één dag werd in De Bilt een tropische dag (met 30 graden of meer) genoteerd en wel op 17 juni. Het werd toen 30,8 graden.
In het zuiden van het land was het duidelijk warmer dan in het noorden. Zo noteerde Eindhoven 110 warme dagen (20 graden en meer) tegen 106 normaal. Het aantal zomerse dagen (25 graden en meer) was 30 tegen 37 normaal en op drie dagen (tijdens de regionale hittegolf) werd het tropisch warm met 30 graden en meer. Normaal stijgt het kwik op acht dagen tot boven 30 graden. Het aantal warme, zomerse en tropische dagen in bijvoorbeeld Eelde was respectievelijk 94, 15 en 1.
Laatste datum-kouderecord voor de maxima ruim twee jaar geleden
Het aantal dagen met vorst was in De Bilt dit jaar 50 tegen 53 normaal in een heel jaar. Op 12 dagen daalde de temperatuur tot beneden -5 graden. Normaal komen in een heel jaar 10 dagen met matige vorst voor. Dankzij de koude periode in februari konden 2 dagen met strenge vorst worden genoteerd tegen 1 normaal volgens de klimaatperiode 1991-2020. Het was de eerste officiële strenge vorst sinds januari 2013. Recordlang had het niet streng gevroren in De Bilt. Dankzij de koude week in februari werden ook 7 ijsdagen genoteerd. Dat zijn dagen waarop het in De Bilt de hele dag bleef vriezen. Dat is er eentje meer dan het langjarig gemiddelde.
Het kwam wederom niet tot een datum-kouderecord voor de maximumtemperatuur. Het laatste datum-kouderecord voor de maximumtemperatuur in De Bilt was op 6 oktober 2019. De keer daarvoor was op 23 september 2018. Door het opwarmende klimaat worden veel meer warmterecords gebroken dan kouderecords. Gemiddeld komt het per jaar in De Bilt tot één datum-kouderecord en negen datum-warmterecords. Zonder klimaatopwarming is de verhouding tussen het aantal koude- en warmterecords gelijk: één staat tot één.
Foto: Elly Theunissen
Meer Terugblik-nieuws