Smeltwater uit de Alpen komt via de Rijn Nederland binnen. Hierdoor valt de rivier (normaal gesproken) niet droog als het een langere periode nauwelijks regent in het stroomgebied. Het water in de Rijn is belangrijk. Het wordt gebruikt voor de landbouw, als drinkwater en de rivier is een belangrijke verkeersader voor de scheepvaart. Hoe belangrijk het smeltwater uit de Alpen is voor Nederland lees je in dit artikel.
De Rijn wordt gevoed door smelt- en regenwater. Het smeltwater komt van sneeuw en gletsjers (hoog) in de Alpen en zorgt voor flink wat water in de Rijn, vooral tijdens het einde van de winter en de lente. Het aanbod van smelt- en regenwater is verre van constant. Hierdoor kan de waterstand in de Rijn flink fluctueren. Maar doordat de Rijn een groot stroomgebied heeft en voor een deel uit smeltwater bestaat is de waterstroom wel constanter dan in veel andere rivieren.
Bij Lobith (Gelderland) stroomt de Rijn ons land binnen. Hier wordt onder andere het ‘debiet’ gemeten. Dit is de hoeveelheid water die er stroomt. Gemiddeld is het circa 2200 m3/s (kubieke meter per seconde). Bij waarden boven 4000 m3/s stromen de uiterwaarden vol.
Tijdens het hoogwater in de winter van 1995 stroomde circa 12.000 m3/s door de Rijn bij Lobith. Inmiddels zijn de dijken langs de Rijntakken (de Waal, de Nederrijn / Lek en de IJssel) aangepast op een debiet tot 16.000 m3/s. De kans dat deze hoeveelheid water gehaald kan worden wordt geschat op 1 keer in de 1250 jaar. Dat wil niet zeggen dat het in de 1250 jaar gebeurt of slechts één keer zal gebeuren, want het is een statistisch gemiddelde en dan ook nog op basis van berekeningen.
Bij laagwater stroomt minder dan 1000 m3/s door de Rijn bij Lobith. Eind oktober 2018 daalde het debiet naar circa 760 m3/s en in augustus 2022 680 m3/s. In 1947 was de afvoer recordlaag met 620 m3/s. De waterstand was in 2022 het laagste ooit met 6,48 meter boven NAP. De waterstand zegt overigens minder dan de afvoer, omdat de rivierbodem daalt t.o.v. NAP.
Verbetering waterkwaliteit
In de jaren zestig werd afvalwater op grote schaal ongezuiverd geloosd in de Rijn. Door de extreme vervuiling verdween nagenoeg al het leven uit de Rijn. Door regelgeving werd afvalwater steeds meer gezuiverd. Inmiddels zit er van veruit de meeste schadelijke stoffen, zoals zware metalen, veel minder in het water van de Rijn. Ook doen veel vissoorten het weer uitstekend.
Rivierwater belangrijk voor Nederland
De constante aanvoer van water in de Rijn is belangrijk. De rivier en de zijtakken zijn drukbevaren. Bij een zeer lage waterstand kunnen sommige schepen niet meer varen of worden minder volgeladen met financiële schade tot gevolg.
Voor grote delen van ons land is het belangrijk om het grondwaterpeil stabiel te houden en daarin speelt rivierwater een grote rol. Je wilt natuurlijk droge voeten houden, maar ook te lage grondwaterstanden zijn ongewenst. Bij te laag grondwater kan verzuring of inklinking van grond voorkomen. Dit kan schade veroorzaken aan natuurgebieden en in extreme situaties zelfs aan gebouwen.
Daarnaast wordt het (smelt)water uit de Rijn gebruikt in de landbouw en als drinkwater. Op verschillende plekken in Nederland wordt rivierwater tijdelijk opgeslagen in spaarbekkens en vanuit daaruit gewonnen en gefilterd.
Het gevolg van veel (regen)water in korte tijd kan wateroverlast tot gevolg hebben. Lees hier meer details.
Lees meer
Aanvoer rivierwater wordt onzekerder door klimaatverandering
Het aanbod van smeltwater zal door klimaatverandering steeds meer fluctueren. Zo valt in sommige winters in de Alpen soms erg weinig sneeuw of het smelt al vroeg in de lente weg, doordat het winterseizoen eerder eindigt. Hierdoor wordt de aanvoer van smeltwater in de zomer minder.
Door klimaatverandering nemen de weersextremen ook toe. De winters worden natter en zachter. Tijdens een natte en zachte periode in het stroomgebied van de Rijn kan een combinatie van veel smeltwater en veel regenwater extreem hoge waterstanden veroorzaken.
Dit geldt voor de winter, maar extreme regenval kan ook in de zomer problemen veroorzaken. Dit ondervonden we, vooral in het stroomgebied van de Maas, nog in juli 2021. Doordat warmere lucht meer vocht kan bevatten kan in korte tijd meer regen vallen, dan bij eenzelfde weersituatie voor de opwarming van het klimaat.
Opmerkelijk genoeg komen ook extreem droge periodes in de zomer vaker voor. Wanneer dit samen valt met de aanvoer van weinig regenwater en smeltwater vanuit de Alpen kan dit tot extreem lage waterstanden leiden. Dit zagen we onder andere in de zomer van 2022.
In dit artikel lees je over droogte en hoe de waterschappen hiermee omgaan.
Lees meer
